Nói là công phu hơn, không phải đề cập số lượng mẩu chuyện cười Thủ Thiệm được giới thiệu (75 mẩu, so với tổng cộng 104 mẩu sưu tầm được của Nguyễn Văn Bổn), mà là cách tác giả “gia công” trong việc hệ thống lại, bình luận, giới thiệu... về bối cảnh lịch sử, thân thế, hành trạng nhân vật cùng “chỗ đứng” trong dòng chảy truyện cười dân gian Việt Nam. Nguyễn Văn Bổn cũng thừa nhận, thông qua công trình này, ông “cố gắng lý giải những diễn biến tâm lý đưa đến việc bày tỏ thái độ sống và những hành động chống đối lại xã hội cũ bằng tiếng cười châm biếm, đả kích cay độc và đầy sức chiến đấu của Thủ Thiệm”. Tác giả cũng bàn về sự xuất hiện của “cái tục” trong truyện cười Thủ Thiệm và đưa ra nhận xét rằng “... có bộc lộ “cái tục”, khi mỉa mai, giễu cợt, hoặc khi đả phá, châm chích trước sau vẫn để lộ một bản ngã vững vàng, lành mạnh, một ý thức đả phá để xây dựng”, thể hiện rõ tính nhân văn trong các câu chuyện cười. Với khoảng 180 trang sách, tác giả dành hết phân nửa cho phần này. Tất cả cũng chỉ để khẳng định sức sống Thủ Thiệm và ngầm bày tỏ niềm tự hào đối với người con xứ Quảng.

Có thể nói đây là công trình đầy đủ nhất, đa chiều nhất về một nhân vật văn hóa dân gian độc đáo, có thật và là sở hữu chủ của nhiều giai thoại như Thủ Thiệm. Việc nhà nghiên cứu Nguyễn Văn Bổn có điều kiện tìm đến mộ, đọc được gia phả và gặp những hậu duệ trực hệ của Thủ Thiệm (mà trước đó ông chưa làm được) cũng đã giúp ông có thêm thông tin, có cái nhìn quán xuyến, đầy đủ hơn. Và độc giả cũng tiếp cận “sát” hơn về nhân vật Thủ Thiệm. Ông tên thật là Nguyễn Tấn Nhơn (1854-1920), người xứ Bình Đình, xã An Hòa thuộc huyện Hà Đông, phủ Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam (nay là xã Tam Hòa, huyện Núi Thành). 75 mẩu chuyện cười Thủ Thiệm được tác giả phân thành 3 nhóm : những truyện thể hiện ý thức chống cường quyền; những truyện thể hiện ý thức chống lại những suy đồi của xã hội; những truyện bộc lộ thái độ tự trào và đùa cợt, chế giễu bạn bè, người thân.

Đã 87 năm ngày Thủ Thiệm mất, tiếng cười của ông vẫn còn được lưu giữ trong trí nhớ nhiều người, nhiều thế hệ. Thủ Thiệm xứng đáng được xếp “ngồi cùng chiếu” với những nhân vật hiếm hoi, đặc sắc trong kho tàng truyện cười dân gian Việt Nam như Trạng Quỳnh, Trạng Lợn, Ông Ó, Ba Phi... Cất công sưu tầm, biên soạn và phát đi thông điệp kêu gọi ngành văn hóa chú tâm bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể - tiếng cười Thủ Thiệm, càng cho thấy tâm huyết của tác giả Nguyễn Văn Bổn, cũng là một người con xứ Quảng.

“Thủ Thiệm - Tiếng cười dân gian độc đáo xứ Quảng”, Nguyễn Văn Bổn sưu tầm và biên soạn, Sở VH-TT Quảng Nam, tháng 11-2007

(Theo Báo Quảng Nam)